Ko'p yo'qotadilar, kam yutishadi. Mutaxassis oltin narxining oshishi O'zbekistonliklar uchun qanday ta'sir qilishi haqida ma'lumot berdi.

Nima uchun oltin narxi o'zgaradi, bu bizning mamlakatimizga, eng yirik qimmatbaho metall ishlab chiqaruvchilaridan biri sifatida qanday foyda keltiradi va oddiy o'zbeklar narxlarning o'sishidan qanday foyda ko'rishlari mumkin. Bu haqda Podrobno.uz muxbiri bilan suhbatda Shuxrat Boboxujaev, iste'dodli talabalar ilmiy-tadqiqot faoliyatini tashkil etish bo'limi boshlig'i, Toshkentdagi Gubkin nomidagi Rossiya davlat neft va gaz universiteti filialining "Neft va gaz iqtisodiyoti" kafedrasi dotsenti ma'lumot berdi.

Talabning o'sishi va global noaniqlik

Mutaxassis ta'kidlashicha, bozor sharoitida tovar yoki xizmat narxiga bir qator omillar, birinchi navbatda xaridorlar tomondan talab va sotuvchilar tomondan taklif ta'sir qiladi.

Bugungi kunda oltin narxining o'zgarishi, uning so'zlariga ko'ra, boshqa aktivlar bilan o'zaro bog'lanishlarning ko'pchiligini kuzatishlar davomida o'zgarmagan va o'z yo'lini boshlab oldi. Bu holat ko'plab mutaxassislar va ekspertlar uchun kutilmagan bo'ldi.

"O'tgan yil davomida oltin untsiyasining narxi 1947 dollardan 2665 dollargacha o'sdi, ya'ni 41 %. Tahlil shuni ko'rsatadiki, oxirgi vaqtlarda qimmatbaho metall narxining oshishining sabablaridan biri jahon markaziy banklari tomonidan talabning oshishi bo'ldi. Mamlakatlar o'z oltin-valyuta zaxiralarini (O'VZ) oshirishga intilishmoqda. Har qanday mamlakat Rossiyaning holatiga tushib qolishi mumkin, u erda xalqaro qonunni buzgan holda 300 milliard dollar zaxira muzlatilgan", - dedi Boboxujaev.

Shuningdek, uning so'zlariga ko'ra, bu global iqtisodiyotdagi noaniqlik va global pasayish xavfi, dunyodagi geopolitik taranglik – G'azo, Livan, Eron, Ukraina kabi hududlardagi harbiy harakatlar bilan bog'liq.

Buning ustiga, bu AQSh davlat qarzining o'sishi bilan ham bog'liq, bu rekord darajalarga yetib, dastlabki 36 trillion dollardan oshdi. Ushbu mamlakatdagi prezident saylovlarining natijalari, AQSh Federal rezerv tizimining stavkasining kutilayotgan tushishi, dollar to'lov tizimiga muqobil yaratish imkoniyati – bularning barchasi qimmatbaho metall narxlariga ta'sir ko'rsatishi mumkin.

"Sabablar orasida sanoat va zargarlik korxonalari tomonidan talabning oshishi, pul-kredit siyosati va hisob stavkasining o'zgarishi, valyuta va AQSh dollari kursi, inflyatsiya darajasi va oltinning investitsiya jozibadorligini oshirish kiradi. Bugungi kunda bu qimmatbaho metallga butun dunyo bo'yicha investitsiyalarning faqat 3 %i to'g'ri keladi, bu esa investorlar uchun katta imkoniyatni ko'rsatadi", - dedi Boboxujaev.

Xavfsizlik zaxirasi

Oltin narxining oshishi oltin qazib oluvchi kompaniyalarga foyda oshirish va ishlab chiqarish hajmini kamaytirish umidini beradi. Davlat bu orqali oltin-valyuta zaxiralarining (O'VZ) oshishi orqali to'g'ridan-to'g'ri foyda oladi.

Statistika ma'lumotlariga ko'ra, O'zbekistonda har yili taxminan 100 tonna oltin qazib olinadi. Ularning faqat 6 %i ishlab chiqarishda ishlatiladi.

"Qolgan qimmatbaho metall zaxiralari oltin va valyuta mablag'lari zaxiralari uchun resurs hisoblanadi, agar u tashqi bozorda sotilsa", - dedi suhbatdosh.

Shuni ta'kidlash kerakki, O'VZdagi oltinning jismoniy ulushi qanchalik ko'p bo'lsa, valyutalarga ishonchning pasayishi natijasida shuncha ko'p foyda ko'riladi, deb ta'kidladi u. Bizning respublikamiz aktivlarida, Jahon oltin kengashi ma'lumotlariga ko'ra, 2014 yildan 2024 yilning ikkinchi choragigacha 32 %dan ortiq o'sdi – 274,6 tonnadan 365,1 tonnagacha.

"Shunday qilib, 2024 yilning ikkinchi choragiga kelib, O'zbekiston zaxiralaridagi oltin hajmi 75,2 %ni tashkil etdi. Bu ko'rsatkich, hatto AQSh bilan solishtirganda ham yuqori, ularning o'sha paytdagi ko'rsatkichi 72 %dan biroz oshgan edi. Xitoyda esa bu ko'rsatkich 4 %dan ko'proq edi", - dedi mutaxassis.

Markaziy bank ma'lumotlariga ko'ra, 2023 yil 1 yanvarda respublika aktivlaridagi oltin hajmi 370,15 tonnani, 1 oktyabrda esa 373,25 tonnani tashkil etdi.

"Aslida, yil davomida zaxiralar 9 oy ichida 3,1 tonnaga oshdi. Shunday qilib, bu hisobga olinsa, shuningdek, yil boshidan oltin narxining o'sishi bilan zaxiralar 7,2 milliard dollar qimmatlashdi", - dedi Boboxujaev.

Agar so'nggi 19 yil ichidagi holatga qarasak, mamlakatning oltin aktivlari, Markaziy bank ma'lumotlariga ko'ra, 55 martadan ortiq o'sdi – 494 million dollardan deyarli 27,4 milliard dollargacha.

Shuni ham ta'kidlash joizki, so'nggi ikki yil ichida respublika zaxiralaridagi oltin jismoniy hajmi deyarli 30,8 tonnaga kamaydi. Shu bilan birga, bu davrda O'zbekiston oltin qazib olish sanoati ishlab chiqarish hajmini 23 %ga oshirishga muvaffaq bo'ldi. O'tgan yili mamlakatda 119,6 tonna qimmatbaho metall ishlab chiqarildi.

"Oltin ishlab chiqarishining oshishi va respublika O'VZda uning ulushining pasayishi hisobga olinsa, ishlab chiqarilgan qimmatbaho metall faol ravishda tashqi bozorda sotilmoqda", - dedi mutaxassis.

Respublikaning umumiy eksport hajmida oltinning ulushi o'rtacha 20 %dan ortiq, eng katta hajm 2020 yilda sotilgan – 38,3 %

Aholi uchun foydalar

Oltin narxining oshishi aholi uchun ham foyda keltirishi mumkin.

"Oltin narxining oshishidan aholi uchun bilvosita foyda mamlakatning oltin-valyuta zaxiralarining oshishi bilan bog'liq. Chunki bu mamlakat iqtisodiyotining barqaror rivojlanishiga va fuqarolar farovonligini oshirishga imkon beradi", - dedi Boboxujaev.

Buning ustiga, ular oltin tanga, ingichka va zargarlik buyumlarini sotib olishga sarmoya kiritishlari mumkin, bu esa keyinchalik ularni sotish maqsadida, shuningdek, o'z mablag'larini inflyatsion yo'qotishlardan himoya qilish maqsadida amalga oshiriladi.

Biroq, mutaxassisning so'zlariga ko'ra, O'zbekiston aholisining, kichik bir qismidan tashqari, bunday tajribaga ega emas. Shuning uchun oltin metallining narxi oshishi aholi uchun ko'proq yo'qotishga olib kelishi mumkin.

"Bu xarid qilish qobiliyatining pasayishi bilan bog'liq. Chunki shunday bo'lsa, nafaqat zargarlik buyumlari, balki elektronika, maishiy