O'zbekistonda yashil iqtisodiyotga o'tish va barqaror iqtisodiy o'sishni ta'minlash mavzusi mamlakatning uzoq muddatli siyosatining eng muhim yo'nalishlaridan biridir.
Buni shunday asoslash mumkin: O'zbekiston jiddiy ekologik va iqlim xavflari bilan yuzma-yuz kelmoqda, bu esa iqtisodiyotga to'g'ridan-to'g'ri ta'sir ko'rsatadi va tadbirkorlarda ekologik jihatdan yo'naltirilgan kompetensiyalarni shakllantirishning ahamiyatini ta'kidlaydi. Masalan, 1880 yildan buyon mamlakatda o'rtacha yillik harorat 1,6 darajaga oshdi, bu esa o'rtacha global ko'rsatkichlardan yuqori. 2090-yillarga kelib, o'rtacha haroratning 4,8 darajaga oshishi prognoz qilinmoqda. Mamlakatda suv resurslari bilan bog'liq muammolar tobora keskinlashmoqda. 20 yil ichida aholi joniga to'g'ri keladigan suv ta'minoti 3000 kub.m dan 1500 kub.m gacha ikki baravar kamaydi.
Ushbu ekologik va iqlim chaqiriqlari O'zbekiston tadbirkorlarining "yashil" ko'nikmalarni faol ravishda rivojlantirish zaruratini ta'kidlaydi, buning ichiga ekologik xavflarni baholash, resurslar samaradorligini oshiruvchi texnologiyalarni joriy etish va barqaror biznes-modellarni ishlab chiqish kiradi. Faqat bunday kompetensiyalarga ega bo'lgan tadbirkorlar o'zgaruvchan sharoitlarga moslashish bilan birga, mamlakatning barqaror rivojlanishiga katta hissa qo'shishlari mumkin.
Ushbu ko'nikmalar iqlim o'zgarishi va uning yumshatilishi bo'yicha dunyo mamlakatlarining chora-tadbirlarining faollashuvi kontekstida ham alohida ahamiyatga ega, chunki ular tobora ko'proq transchegaraviy karbon tartibga solish mexanizmlariga murojaat qilmoqdalar. Masalan, 2023 yil 1 oktabrdan Yevropa Ittifoqida karbon chiqindilarini chegara tuzatish mexanizmi (CBAM) kuchga kirdi, bu esa Yevropa Ittifoqiga ba'zi mahsulotlarni import qiluvchilardan ularning karbon izlari haqida hisobot berishni talab etadi. 2026 yildan boshlab, import qiluvchilar mahsulot ishlab chiqarish jarayonida yuzaga kelgan chiqindilar uchun soliq to'laydilar.
Bu o'zbek eksportchilari uchun yangi chaqiriqlarni keltirib chiqaradi, ulardan mahsulotning karbon izini hisobga olish va kamaytirish bo'yicha bilimlar, shuningdek yangi xalqaro savdo qoidalariga moslashish qobiliyatini talab qiladi. Tadbirkorlar bunday mexanizmlarning O'zbekistonning boshqa savdo hamkorlari, xususan Rossiya, Xitoy, Qozog'iston va Turkiya kabi asosiy importchilar tomonidan ham joriy etilishi mumkinligiga tayyor bo'lishlari kerak. 2023 yil yakunlariga ko'ra, bu mamlakatlar O'zbekistonning umumiy eksport hajmining 35% ni tashkil etdi.
Ushbu yo'nalishda muhim qadam O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "O'zbekiston Respublikasini 2030 yilgacha "yashil" iqtisodiyotga o'tkazish bo'yicha islohotlar samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to'g'risida" qarori bo'lib, unda 2030 yilgacha O'zbekistonda "yashil" iqtisodiyotga o'tish va "yashil" o'sishni ta'minlash dasturi belgilangan.
Xususan, iqlim o'zgarishiga moslashish zaruratini ijtimoiy tushunish ahamiyatini inobatga olgan holda, 2030 yilgacha "yashil" iqtisodiyotga o'tish dasturida "yashil" iqtisodiyot mavzularini ta'lim muassasalarining tegishli o'quv rejalari bilan bog'lash birinchi o'rinda turadi, bu esa aholi ekologik madaniyatini oshirishga yordam beradi.
Shuningdek, mamlakatda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 8 apreldagi № UP-101 farmoni qabul qilindi, unda "Tadbirkorlik muhitini yaxshilash va xususiy sektorni rivojlantirish orqali barqaror iqtisodiy o'sish uchun shart-sharoitlar yaratish bo'yicha navbatdagi islohotlar" belgilangan, bu yerda davlat ishtirokidagi korxonalar va tijorat banklarini transformatsiya qilish va xususiylashtirishni tezlashtirish, ekologik, ijtimoiy va korporativ boshqaruv (ESG) tamoyillariga asoslangan sifat jihatidan yangi investitsiyalarni rag'batlantirish va iqtisodiyotda samarali ishlamaydigan korxonalar ulushini kamaytirish vazifalari ko'zda tutilgan.
Ushbu vazifalarni amalga oshirish maqsadida kadrlar tayyorlashga katta e'tibor qaratildi. Masalan, 2022-2023 o'quv yilidan boshlab O'zbekistonda "yashil" iqtisodiyot bo'yicha mutaxassislar tayyorlash boshlangan, bunday universitetlar qatoriga Markaziy Osiyo atrof-muhit va iqlim o'zgarishi tadqiqotlari universiteti Green University va Biznes va Tadbirkorlik Oliy maktabi kiradi.
Shu bilan birga, Oliy maktab, malakali va zamonaviy biznes-menejerlarni tayyorlashda eng ilg'or ta'lim muassasalaridan biri sifatida tinglovchilarga biznesda zarur bo'lgan amaliy bilimlarni taqdim etishga katta e'tibor qaratmoqda.
Xususan, Oliy maktab 2022-2023 o'quv yilida tadbirkorlar o'rtasida "yashil" ko'nikmalarni oshirish bo'yicha bir qator tadbirlarni amalga oshirdi: "Global menejment" yo'nalishi bo'yicha o'quv dasturiga "yashil iqtisodiyot va barqaror rivojlanish" kursi kiritildi, bu esa tinglovchilar orasida ko'plab ijobiy fikrlar oldi.
Shuningdek, 2022 yil 21 dekabrdagi Prezidentning № UP-269 farmoniga binoan "Yangi O'zbekistonning ma'muriy islohotlarini amalga oshirish chora-tadbirlari" doirasida Biznes va Tadbirkorlik Oliy maktabida "Yashil iqtisodiyotning rivojlanishi va joriy etilishi" loyihasi ofisi tashkil etildi, uning vazifalaridan biri boshqaruv kadrlarini tayyorlash va malakasini oshirishdir.
Loyihalar ofisi allaqachon ma'lum ishlarni amalga oshirdi. Xususan, "Yashil iqtisodiyotga o'tish va yashil o'sishni ta'minlash" mavzusida qisqa muddatli kurslar uchun o'quv dasturi ishlab chiqildi, birinchi bosqichda 36 ta hokimiyat xodimi va 46 ta vazirlik va idora xodimi o'qitildi.
O'z navbatida, tadbirkorlarning "yashil" ko'nikmalarini xalqaro talablar darajasida oshirish maqsadida ESG standartlarini qo'llash va ushbu sohada mutaxassislar tayyorlash bo'yicha kurslar ishlab chiqilmoqda.
Shunday qilib, tadbirkorlar faqatgina global iqtisodiyotning yashil transformatsiyasi sharoitida muvaffaqiyatli rivojlanish uchun zarur bilim va ko'nikmalarga ega bo'lganda, o'zgaruvchan sharoitlar va biznes yuritish qoidalariga moslashishlari, shuningdek, global iqlim tartibga solishining kuchayishi sharoitida xalqaro bozorlarida raqobatbardoshligini saqlab qolishlari mumkin.
Reklama huquqlari asosida.