Shavkat Mirziyoyev 17-yanvar kuni paxta yetishtirish va paxta xom ashyosini sotish sohasida bozor mexanizmlarini joriy etish to'g'risida farmon imzoladi. Hujjat Lex.uz bazasida e'lon qilindi.
2025-yil hosilidan boshlab, Respublika tovar-xom ashyo birjasi (UzRTSB) kelajakdagi hosil uchun paxta xom ashyosi (birinchi nav, 2-sinf) boshlang'ich narxini belgilaydi va e'lon qiladi. Bu narx, o'tgan 6 oy davomida Nyu-York birjasidagi paxta tolasi o'rtacha kotirovkasi asosida hisoblanadi.
Paxtani sotib olish va sotish bo'yicha shartnomalar (fyuçers, forvard, spot) birja savdolarida tomonlarning erkin tanloviga asoslanib tuziladi. Dehqonlar o'zlari xaridor va etkazib berish muddatini tanlash imkoniyatiga ega bo'lishadi.
Savdo UzRTSBning maxsus bo'limida, O'zbekistonning har bir mintaqasi bo'yicha alohida o'tkaziladi. Shartnomalar tuzish uchun dehqon va qayta ishlovchi ma'lumotlar bazasida, "Agroplatforma" tizimi bilan integratsiyalangan bo'lishi kerak.
Fyuçers shartnomalari 1-noyabrdan 1-iyungacha tuzilishi mumkin bo'lib, narxi birja tomonidan belgilangan boshlang'ich darajadan past bo'lmasligi kerak. Bunday shartnoma dehqonga qishloq xo'jaligini davlat qo'llab-quvvatlash fondidan imtiyozli kredit ajratish uchun asos bo'ladi.
Agar xo'jalik imtiyozli krediti 31-dekabrga qadar to'laydigan bo'lsa, unga ushbu kredit bo'yicha foiz to'lovlarining 4% qismini qaytarib berishadi.
Forvard shartnomasi holatida xarajatlar xo'jalik va/yoki qayta ishlovchining mablag'lari yoki tijorat krediti hisobidan qoplanadi. Ularni 1-noyabrdan 1-martgacha o'zaro kelishilgan narxlarda rasmiylashtirishga ruxsat beriladi.
Spot shartnomalari real vaqt rejimida omborlarda saqlanayotgan paxta xom ashyosi hajmlari uchun tuziladi. Ularni rasmiylashtirish uchun xo'jalik Uzagroinspeksiyaning o'ziga tegishli omborining talablariga javob berishi haqidagi xulosasini yoki ombor ijarasi shartnomasini taqdim etishi kerak.
Shu bilan birga, o'z mablag'lari yoki tijorat kreditlari hisobidan paxta xom ashyosini yetishtirgan xo'jaliklar, sotgandan so'ng, hisob-faktura qiymatining 10% miqdorida subsidiya olishadi.
Paxta xom ashyosini saqlash va dastlabki qayta ishlash uchun uskunalar sotib olishga 3 yil muddatga asosiy Markaziy bank stavkasi bo'yicha kreditlar ajratiladi (imtiyozli davr - 6 oy). Kredit oluvchi faqat paxtani qayta ishlash bilan shug'ullanishi kerak, uning xarid qilish huquqiga ega emas.
Qishloq xo'jaligi vazirligiga paxtani va donni qabul qilish punktlarida vaznini o'lchash to'g'risidagi ma'lumotlarni "Xosil kabuli" onlayn tizimiga to'g'ridan-to'g'ri o'tkazishni tashkil etish topshirilgan. Ushbu ma'lumotlar iqtisodiyot va moliya vazirligi va UzRTSB tizimlari bilan integratsiyalashadi.
Oldinroq Spot, dehqonlarga dalalar bo'ylab ekish uchun ko'chatlarni sotib olish uchun subsidiyalar berilishi rejalashtirilganligini yozgan edi.